قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله از مهم‌ترین اطلاعاتی هستند که در تابلوی معاملات، سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc)، در اختیار معامله‌گران قرار دارد.
این قیمت‌ها در زمان فعالیت بورس‌ها و متناسب با قدرت عرضه و تقاضا در معاملات تغییر می‌کنند. بررسی قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی به‌صورت جداگانه و همچنین اختلاف این دو قیمت از هم، نشانه‌هایی هستند که به تابلوخوانی در بورس کمک حائز اهمیتی می‌کنند. در ادامه این مطلب به معرفی قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله در بورس به همراه تفاوت‌ها و ارتباط این دو با یکدیگر می‌پردازیم.
به‌طور کلی دو قیمت اصلی در تابلوی معاملات و سامانه‌های معاملات آنلاین کارگزاری‌ها همیشه دیده می‌شوند:
- قیمت آخرین معامله
- قیمت پایانی
بسیاری از افرادی که به‌تازگی با سرمایه گذاری در بورس آشنا شده‌اند، ممکن است تصور کنند این دو قیمت تفاوتی باهم ندارند؛ در حالی‌که تفاوت‌شان می‌تواند روی تصمیم‌گیری معامله‌گران اثر زیادی بگذارد. نادیده گرفتن این تفاوت باعث می‌شود برخی افراد در محاسبه سود و زیان خود در هر روز، دچار اشتباه شوند.
قیمت آخرین معامله چیست؟
قیمت آخرین معامله همان‌طور که از نام آن پیداست، نشان‌دهنده قیمت آخرین معامله‌ای است که در زمان معاملات، بین یک خریدار و فروشنده انجام شده و به ثبت رسیده است.
با وجود آنکه ممکن است در طول روز، معاملات زیادی با قیمت‌های مختلف صورت گرفته باشد، «قیمت آخرین معامله» صرفا قیمت معامله نهایی است که در لحظه مورد نظر(زمان باز بودن بازار) یا آخرین معامله پیش از بسته شدن بازار، انجام شده باشد.
برای روشن‌تر شدن موضوع، فرض کنید سهمی در طول روز بارها در محدوده 950 تا 1000 تومان معامله شده باشد. حال اگر در دقایق یا حتی ثانیه‌های پایانی، معامله‌ای با قیمت 1050 تومان انجام شود، قیمت آخرین معامله در تابلو برابر با 1050 تومان نمایش داده می‌شود؛ حتی اگر میانگین قیمت معاملات کل روز بسیار پایین‌تر از این رقم باشد.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که قیمت آخرین معامله لزوماً نشان‌دهنده ارزش ذاتی یا حتی وضعیت عمومی عرضه و تقاضا برای سهم نیست. این عدد می‌تواند حاصل یک سفارش خاص، حجم پایین معاملات، یا حتی رفتار هیجانی برخی سرمایه‌گذاران باشد. به همین دلیل، معامله‌گران و تحلیلگرانی که از تکنیک‌های تابلوخوانی برای معاملات خود استفاده می‌کنند، فقط بر مبنای قیمت آخرین معامله تصمیم‌گیری نمی‌کنند و آن را در کنار سایر شاخص‌ها مانند قیمت پایانی، حجم معاملات، ورود و خروج پول، روند قیمت نماد و… مورد بررسی قرار می‌دهند.
قیمت پایانی چیست؟
یکی از مهم‌ترین اطلاعات در تابلوی معاملات بورس قیمت پایانی است و به‌نوعی می‌توان گفت، واقع‌بینانه‌ترین قیمت روز محسوب می‌شود. قیمت پایانی به‌عنوان نقطه صفر تغییر قیمت در روز معاملاتی بعد در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین تغییرات قیمت (پایانی و آخرین معامله) در هر روز، بر مبنای تفاوت ریالی یا درصد اختلاف قیمت مورد نظر با قیمت پایانی روز قبل محاسبه می‌شود. قیمت پایانی از طریق میانگین موزون معاملات روز به‌دست می‌آید که در ادامه به بررسی نحوه محاسبه قیمت پایانی می‌پردازیم:
اما یک قانون ویژه در بورس ایران به نام حجم مبنا وجود دارد که باعث ایجاد محدودیت‌هایی در محاسبه قیمت پایانی می‌شود:
- اگر حجم معاملات روز مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد، همان میانگین موزون، قیمت پایانی می‌شود.
- اگر حجم معاملات روز کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی هم به همان نسبت کمتر از میانگین موزون معاملات روزانه تغییر می‌کند.
این سازوکار باعث می‌شود سهم‌ها با چند معامله کوچک دچار نوسانات شدید نشوند. همچنین قیمت پایانی، معیار باثبات‌تری برای ارزیابی وضعیت سهم باشد و زمینه ایجاد نوسانات شدید و غیرمنطقی تنها با چند معامله کوچک از بین برود. در عمل، بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای هنگام تصمیم‌گیری برای خرید یا فروش سهم، تمرکز اصلی خود را بر قیمت پایانی قرار می‌دهند و آن را مبنای محاسبه سود و زیان واقعی خود در سبد سرمایه‌گذاری می‌دانند.
چرا قیمت پایانی اهمیت بیشتری دارد؟
- مبنای قیمت روز معاملاتی بعد
اگر امروز قیمت پایانی سهمی 1020 تومان باشد، مبنای شروع معاملات فردا (قیمت صفر تابلو) قیمت 1020 خواهد بود.
- مبنای محاسبه شاخص بورس
شاخص کل و شاخص هم‌وزن بر اساس قیمت پایانی نمادها محاسبه می‌شوند.
- معیار سود و زیان واقعی سهامداران است.
در پرتفوی کارگزاری‌ها، سود و زیان شما با قیمت پایانی محاسبه می‌شود.
4. مبنای بسیاری از تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی است.
تحلیلگران و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای معمولاً تمرکز خود را روی قیمت پایانی قرار می‌دهند، زیرا این قیمت مبنای بسیاری از تحلیل‌های تکنیکال (مثل ترسیم نمودارها و خطوط روند) و بنیادی است.
چرا قیمت آخرین معامله همچنان مهم است؟
هرچند قیمت پایانی معیار اصلی است، اما قیمت آخرین معامله هم اهمیت خاص خود را دارد. قیمت آخرین معامله نشان‌دهنده جو لحظه‌ای بازار است. اگر قیمت آخرین معامله بالاتر از قیمت پایانی باشد، نشانه‌ای از خوش‌بینی خریداران و احتمالا معاملات مثبت نماد در روز آتی است؛ اما اگر قیمت آخرین معامله پایین‌تر از قیمت پایانی باشد، ممکن است فشار فروش در دقایق پایانی بالا بوده باشد. به همین دلیل معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً هر دو قیمت را با هم می‌سنجند.
ذکر این نکته هم ضروری است که در بازارهای جهانی مانند فارکس، ارزهای دیجیتال، طلا و… مبنای تغییر قیمت در هر روز، قیمت آخرین معامله روز کاری قبل در نظر گرفته می‌شود.
جمع‌بندی
در بورس ایران، هم قیمت آخرین معامله و هم قیمت پایانی نقش مهمی دارند، اما کاربردشان متفاوت است. قیمت پایانی معیاری است که در محاسبات ارزش سهم، شاخص‌های بورسی و فرابورسی و اغلب سود و زیان پرتفوی سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما قیمت آخرین معامله بازتاب لحظه‌ای از احساسات بازار و هیجان معامله‌گران است. معامله‌گران و تحلیلگران بورسی، نوسان و تفاوت این دو قیمت در تابلوی معاملات را متناسب با استراتژی معاملاتی خود استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
چرا قیمت آخرین معامله همیشه نشان‌دهنده ارزش واقعی سهم نیست؟
قیمت‌ها در تابلوی معاملات بر اساس میزان عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شوند که همین مساله می‌تواند منجر به بالاتر یا پایین‌تر رفتن قیمت نسبت به ارزش واقعی سهم شود. همچنین ممکن است قیمت آخرین معامله حاصل یک سفارش خاص یا حجم کم معاملات پایانی باشد و وضعیت کلی عرضه و تقاضا را منعکس نکند.
چرا قیمت پایانی مبنای محاسبه تغییرات قیمت در روز بعد است؟
با توجه به اینکه قیمت پایانی از میانگین وزنی تمامی معاملات روز با احتساب حجم به‌دست می‌آید، می‌تواند وضعیت معاملات روزانه را بهتر نمایش دهد و همین مساله باعث می‌شود که این عدد مبنای تغییرات قیمت در روز معاملاتی بعد باشد.
اگر قیمت آخرین معامله بالاتر از قیمت پایانی باشد، چه برداشتی می‌توان داشت؟
ممکن است نشانه خوش‌بینی خریداران و افزایش فشار تقاضا در ساعات یا دقایق پایانی بازار باشد.