حد سود و حد ضرر دو اصطلاح مهم در حوزه مالی و بورس هستند که به شما این امکان را می‌دهند که نقطه مناسب برای شروع و پایان یک معامله را تعیین کنید.
این دو اصطلاح نشان‌دهنده تفاوت بین معامله‌گران حرفه‌ای و مبتدی هستند. معامله‌گران حرفه‌ای برای هر معامله حد سود و حد ضرر را مشخص می‌کنند و به آن عمل می‌کنند. اما مبتدیان گاهی از این قانون سرپیچی می‌کنند و در نتیجه با خسارت‌های سنگین روبرو می‌شوند. با استفاده از حد سود و حد ضرر، شما همچنین می‌توانید نسبت ریسک به پاداش را برای هر معامله محاسبه کنید و ببینید که آیا ارزش دارد که در آن سرمایه‌گذاری کنید یا نه. در این مقاله، به توضیح این دو اصطلاح و نحوه استفاده از آن‌ها خواهیم پرداخت.
حد سود یا Take Profit
هنگامی که در بازارهای مالی معامله می‌کنید، باید همیشه به سود خود احترام بگذارید. گاهی اوقات، روند یک دارایی ممکن است تغییر کند و قیمت آن شروع به کاهش کند. در این حالت، اگر حد سود تعیین نکرده باشید، ممکن است سود خود را از دست بدهید. حد سود یک قیمت است که در آن شما تصمیم می‌گیرید که دارایی خود را بفروشید و سود خود را قطع کنید. حد سود به شما این فرصت را می‌دهد که در زمان مناسب از معامله خارج شوید و از تاثیر احساسات و طمع بر تصمیمات خود جلوگیری کنید. همچنین، حد سود باید همراه با حد ضرر تعیین شود تا ریسک و پاداش خود را متعادل کنید.
چگونه حد سود برای سهم مشخصی تعیین کنیم؟
معامله‌گران تکنیکال به نمودارها و الگوهای قیمت توجه می‌کنند و از آن‌ها برای پیش‌بینی روند آتی استفاده می‌کنند. آن‌ها از ابزارهای مختلفی مانند خطوط روند، سطح پشتیبان و مقاومت، نشانگرها و اسکالپینگ برای تعیین حد سود استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولاً حد سود خود را در نزدیکی یک سطح مقاومت قرار می‌دهند که یک قیمت است که در آن عرضه بالاتر از تقاضا است و قیمت را از افزایش باز می‌دارد.
معامله‌گران بنیادی به عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که بر قیمت دارایی‌ها تأثیر می‌گذارند، توجه می‌کنند و از آن‌ها برای پیدا کردن ارزش ذاتی چیزی که معامله می‌کنند استفاده می‌کنند. آن‌ها از ابزارهای مختلفی مانند صورت‌های مالی، نسبت‌های مالی، تحلیل سود و زیان و تحلیل SWOT برای تعیین حد سود استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولاً حد سود خود را در نزدیکی یک قیمت هدف قرار می‌دهند که یک قیمت است که در آن ارزش ذاتی دارایی را نشان می‌دهد.
برای نمونه، فرض کنید شما ۱۰۰ سهم از شرکت ABC را با قیمت ۵۰۰ تومان خریده‌اید. شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت این سهم تا ۶۰۰ تومان افزایش پیدا کند. شما حد سود خود را در قیمت ۵۹۰ تومان تعیین می‌کنید تا در صورت رسیدن به آن، سود خود را قطع کنید.
حد ضرر یا Stop Loss
گاهی وقت‌ها در بازارهای مالی، قیمت سهم یک دارایی به جایی می‌رسد که به صرفه نباشد آن را نگه داشت. در این حالت، بهتر است آن را بفروشیم تا زیان بیشتر نکنیم. برای این کار، یک عدد تعیین می‌کنیم که اگر قیمت سهم به آن برسد، آن را می‌فروشیم. به این عدد SL گفته می‌شود. SL کمک می‌کند که زیان خود را کنترل کنیم.
حد ضرر بر اساس استراتژی سرمایه‌گذاران به دو حالت حد ضرر ثابت و حد ضرر متغیر تقسیم می‌شود.
حد ضرر ثابت
در این روش، معامله‌گر یک درصد ثابت را برای حد ضرر خود انتخاب می‌کند و اگر قیمت سهم به آن حد کاهش یابد، سهم را می‌فروشد. این روش ساده و راحت است ولی ممکن است باعث شود که معامله‌گر از فرصت‌های بهبود قیمت سهم بعد از کاهش موقت آن، محروم شود.
فرض کنید شما ۱۰۰ سهم از شرکت ABC را به قیمت ۵۰۰ تومان خریداری کرده‌اید. شما می‌خواهید در صورتی که قیمت سهم به ۴۵۰ تومان برسد، آن را بفروشید. در این صورت، شما یک حد ضرر ثابت به اندازه ۵۰ تومان برای هر سهم تعیین کرده‌اید. اگر قیمت سهم به ۴۵۰ تومان کاهش یابد، شما ۱۰۰ سهم خود را با قیمت ۴۵۰ تومان می‌فروشید و زیان ۵ هزار تومان را متحمل می‌شوید. اگر قیمت سهم به بالاتر از ۵۰۰ تومان افزایش یابد، شما هنوز حد ضرر خود را در سطح ۴۵۰ تومان نگه دارید و از سود حاصل از افزایش قیمت لذت می‌برید.
حد ضرر متغیر
روش دیگری که برخی معامله‌گران استفاده می‌کنند، حد ضرر متغیر یا پویا نام دارد. در این روش، حد ضرر با تغییرات قیمت سهم همگام می‌شود و با توجه به نقطه‌ای که قیمت سهم در آن قرار دارد، تغییر می‌کند. برای مثال، فرض کنید شخصی سهمی را به نرخ ۱۰۰۰ تومان خریداری کند و حد ضرر خود را ۵ درصد کمتر از قیمت خرید تعیین کند. در این صورت، حد ضرر اولیه ۹۵۰ تومان خواهد بود. اگر قیمت سهم به ۱۱۰۰ تومان افزایش یابد، حد ضرر جدید ۱۰۴۵ تومان خواهد شد. به این ترتیب، حد ضرر با قیمت سهم هماهنگ می‌شود و در صورت کاهش قابل توجه قیمت سهم، سود حاصل از معامله را حفظ می‌کند.
تعیین حد ضرر را با استفاده از نقطه حمایت و مقاومت
نقطه حمایت و مقاومت سطوح قیمتی هستند که قیمت سهم به سختی از آن‌ها عبور می‌کند. اگر قیمت سهم از نقطه حمایت پایین‌تر برود، احتمال آن وجود دارد که قیمت سهم به شدت کاهش یابد. در این صورت، بهتر است حد ضرر را در نزدیکی نقطه حمایت قرار داد. اگر قیمت سهم از نقطه مقاومت بالاتر برود، احتمال آن وجود دارد که قیمت سهم به شدت افزایش یابد. در این صورت، بهتر است حد ضرر را در نزدیکی نقطه مقاومت قرار داد.
برای جلوگیری از فعال شدن حد ضرر در زمان‌هایی که قیمت سهم تحت تأثیر نوسانات عادی قرار دارد، لازم است که حد ضرر با در نظر گرفتن دامنه نوسان روزانه سهم، به‌گونه‌ای تعیین شود که اختلاف آن با قیمت خرید سهم به حداقل برسد. زیرا در غیر این صورت، حد ضرر باعث می‌شود که سهم در زمان‌هایی که قابلیت بازگشت به قیمت قبل را دارد، فروخته شود.
به عنوان مثال، در صورتی که دامنه نوسان یک سهم در بازار بورس ۶ درصد باشد، تعیین حد ضرر ۳ درصدی منطقی به نظر نمی‌رسد. به همین ترتیب، لازم است که حد ضرر با در نظر گرفتن سود حاصل از افزایش قیمت سهم، به‌گونه‌ای تعیین شود که اختلاف آن با قیمت خرید سهم به حداکثر برسد. زیرا در غیر این صورت، حد ضرر باعث می‌شود که سود حاصل از معاملات در صورت وجود فروش فشار دار، از دست رود. برای تطابق حد ضرر با هدف و مدت سرمایه‌گذاری، لازم است که حد ضرر با توجه به افق زمانی سرمایه‌گذار تعيين شود.
در صورتی كه سامانه‌های معاملاتی جهانی امكان تنظيم حد ضرر خودكار را فراهم می‌آورند، در بازار سرمایه ایران بر عهده خود سرمایه‌گذار است که زمانی که قیمت سهم به حد ضرر رسید، سفارش فروش را ارسال کند.
محاسبه حد سود و ضرر با فرمول نسبت ریسک به بازدهی
فرمول Risk/Reward برای محاسبه نسبت ریسک یک دارایی به بازده مورد انتظار بکار می‌رود. این نسبت یک معیار برای اندازه‌گیری میزان سودآوری یک سرمایه‌گذاری است. این نسبت نشان می‌دهد که چقدر بازده مورد انتظار برای هر واحد ریسک که سرمایه‌گذار متحمل می‌شود، است. به طور کلی، هر چه نسبت ریسک به ریوارد بالاتر باشد، سرمایه‌گذار باید ریسک بالاتری را بپذیرد.
برای مثال اگر قصد خرید یک سهم را با قیمت ١٠٠٠ تومان داشته باشید، باید حد ضرر و حد سود خود را مشخص کنید. بگذارید فرض کنیم حد ضرر شما ٩٠٠ تومان و حد سود شما ١٤٠٠ تومان باشد. در این صورت، میزان ریسک شما برای این سهم ١٠٠ تومان و میزان ریوارد شما ٤٠٠ تومان است. برای محاسبه نسبت ریسک به ریوارد، کافی است ریسک را بر ریوارد تقسیم کنید و نتیجه را در ۱۰۰ ضرب کنید. مثلا در این مورد، نسبت ریسک به ریوارد برابر با ٢٥ درصد است. برخی معتقدند که هر چه این عدد کوچکتر از ۵۰ درصد باشد، خرید سهم بهتر است. این پیش بینی یک نظریه است و پیشنهاد ما به شما بررسی بیشتر برای خرید و فروش یک سهم است.
